Goce Mitevski është Drejtor kryesor komecial për abonues afaristë në MakedonskiTelekom. Me të kemi biseduar për sfidat që i sjellë digjitalizimi i bizneseve, nevoja gjithnjë e më e madhe nga mbrojtja e të dhënave dhe potenciali i qyteteve inteligjente.

1. Termi digjitalizim duket se është termi më i përdorur vitin e fundit, janë duke u transformuar të gjitha proceset në shoqëri ndërsa me këtë edhe vetë bizneset, pa dallim nëse bëhet fjalë për kompani të vogla apo të mëdha,... megjithatë jemi në fillim të këtij procesi dhe shtrohet pyetja a bëhet fjalë për zgjidhje të qëndrueshme, a jemi në rrugën e drejtë?

Keni plotësisht të drejtë, thuajse të gjithë kohëve të fundit flasin për digjitalizimin, qoftë nga aspekti i shfrytëzuesve apo i ofruesve të shërbimeve, por nuk jam krejt i sigurt nëse të gjithë në të vërtetë e kuptojmë rëndësinë, elementet kryesore, implementimin dhe më e rëndësishmja – qëndrueshmërinë. Qëndrueshmëria është shumë e rëndësishme në procesin e digjitalizimit të bizneseve dhe institucioneve veçanërisht për shkak të faktit që ata kanë shfrytëzuesit e tyre final të cilët kërkojnë funksionim të vazdueshëm të shërbimeve me standard të lartë dhe të pandryshueshëm.

Çfarë do të thotë kjo në të vërtetë?

Nën vërshimin e teknologjisë së re kudo rreth nesh, vendosim të zhytemi lirshëm në oqeanin digjital, por plotësisht të pambrojtur dhe me shumë pak njohuri, zakonisht presim që të ndodhin mrekulli dhe as që mendojmë se diçka mund të shkojë keq, dhe nëse është kështu gjithmonë mund të kthehemi në pozicionin fillestar nga i cili kemi filluar.

Por përvojat flasin ndryshe. Nëse zhytemi në oqeanin digjital pa partner përkatës, pa njohuri të përshtatshme dhe qëndrueshmëri në afat më të gjatë, veçanërisht pa sisteme më të larta të mbrojtjes në këtë rast duhet sa më shpejtë ta kuptojmë se rreziqet që i ndërmarrim janë të mëdha dhe në mënyrë fatale i rrezikojmë proceset më të rëndësishme të biznesit dhe operacionet ndërsa më e rëndësishmja vetë shfrytëzuesit final.

1. Thoni se bizneseve u nevojitet partner për digjitalizim dhe zgjidhje të cilat janë të qëndrueshme në afat më të gjatë. Si funksionon ky sistem në Telekom i cili do t’i siguronte këto përparësi?

Telekomi për një kohë të gjatë është lider teknologjik dhe vendos teknologjitë më të avancuara si optika, 4G/LTE, ndërsa së shpejti edhe 5G, NB IoT, etj. Ne modernizimin e infrastrukturës tonë digjitale e kemi filluar që para më shumë se 2-3 dekadash. Siç kam përmendur, fillimisht dhe më e rëndësishmja është digjitalizimi të bazohet në infrastrukturën rrjetore të avancuar, stabile dhe të dëshmuar me mbështetje me cilësi të lartë.

Së dyti, veçanërisht e rëndësishme është që në teknologjinë paraprake të mund të lidhen shërbime të avancuara të qendrave të të dhënave (data center/cloudservices).Telekomi mund të ofrojë balancë idelae të shërbimeve të cloudit publik dhe privat. Kur flasim për cloudin publik, mendojmë për brende të mëdha botërore si Microsoft Azure, ndërsa MakedonskiTelekom është Microsoft CloudServicesProvider (CSP) i autorizuar në tregun tonë.

Njëherësh, Telekom mund të ofrojë edhe shërbime të cloudit privat, gjegjësisht shërbime të data qendrës personale, sipas standardeve më të larta, me mbrojtje plotësuese dhe back-up të të dhënave. Baza e tretë është përdorimi i zgjidhjeve më të avancuara të sigurisë kibernetike, ndërsa Telekomi është larg se kushdo tjetër në këtë fushë në Maqedoni. Të gjithë kësaj do t’ia shtojmë shërbimet e identifikimit digjital si shtresa e katërt me të cilën përmbyllen themelet e digjitalizimit, sigurohet i a.q. pagëzim në botën digjitale. Me të gjithë këtë, lirisht mund të themi se Telekomi është partneri më i mirë për hyrje në oqeanin digjital.

Katër themeleve paraprake mund t’i shtohet gjithçka tjetër në pajtim me nevojat dhe dëshirat e shfrytëzuesve por edhe pa to hyrja në oqeanin digjital është pasiguri e madhe.

2. Siguria e të dhënave do të jetë një prej sfidave më të mëdha në procesin e digjitalizimit ndërsa veçanërisht do të goditen bizneset e vogla, si do të ballafaqohemi me këtësfidë?

Modelet e biznesit të kompanive më të suksesshme digjitale tregojnë se të dhënat janë pasuria më e madhe në ekonominë digjitale dhe definitivisht do të vlejnë gjithnjë e më shumë në të ardhmen. Lojtarët digjitalë do t’i ofronin shërbimet e tyre pa kompensim, nëse pajtohemi t’ua lëmë qasjen në të dhënat e tona. Njëherësh, një numër i madh i pjesëmarrësve të njohur dhe të panjohur në komunikacionin digjital janë duke bërë keqpërdorimin e të dhënave pa leje.

Në Maqedoni dhe në botë çdo ditë ndodhen një numër i madh i sulmeve të hakërreve në kompani dhe institucione, të cilat më vonë bëhen viktima të shantazhit dhe ballafaqohen me pasoja katastrofale.

Për t’u mbrojtur prej sulmeve të tilla dhe të ngjashme kompanitë nuk mund të lejojnë të punësojnë ekspertë profesionistë për siguri kibernetike të cilët kushtojnë shumë e as të ndajnë resurse shtesë për furnizimin e teknologjisë, harduerit, softuerit dhe shërbimeve shtesë.

Prandaj më mirë, më e përshtatshme dhe më e lirë është në marrëdhënien partnere shumëvjeçare me Telekomin, të bazuar në parapagesën mujore të lidhen të githa shërbimet digjitale të lartpërmendura e veçanërisht mbrojtja kibernetike me çka për çdo kompani hyrja në botën digjitale do të ishte pa kokçarje.

Njëherësh ky është edhe mesazhi ndërsa edhe ftesë e hapur ndaj firnizuesve të pajisjeve dhe shërbimeve digjitale se nëse me të vërtetë e duan më të mirën për shfrytëzuesit final, model biznesi i cili do të funksionojë në afat të gjatë me të cilin do t’i tejkalojnë sfidat me mirëmbajtjen, lidhjen, infrastrukturën dhe sigurinë e të dhënave, Telekomi është partneri i duhur për të gjithë. Të gjithë këtë që e thashë më lartë shpesh e përmbledh me frazën „worryfreeforadditionalmonthlyfee” .

3. Po flasim për digjitalizimin e bizneseve, por procesi është shumë më i gjerë dhe nënkupton digjitalizimin e procesevenë administratën publike, shërbimet publike, komunat,qytetet transformimin digjital në përgjithësi për të gjithë shoqërinë. Çfarë do të ndryshonte ky proces dhe si do të kontribuonte drejt rritjes ekonomike të shtetit tonë?

Digjitalizimi i bizneseve dhe proceseve, nëse zbatohen siç duhet, me të vërtetë mund të sjellin ndryshime dhe rritje të mëdha sociale dhe ekonomike. Përmes shembujve konkretë nga e gjithë bota, ne mund të shohim se vetëm në bazë të aplikimit të suksesshëm të shërbimeve të identifikimit digjital, vendet në zhvillim mund të mbështeten në rritjen e BPV-së (bruto prodhimit vendor) prej 6-13% në vit, gjë që është mbresëlënëse, veçanërisht për një vend si i yni, të cilin rritje me më shumë se 10% do ta çonte me shpejtësi shumë të madhe drejt ekonomive të zhvilluara evropiane.

E gjithë kjo do të bëhet e mundur, veçanërisht për shkak të hapjes së botës si një treg për produktet dhe shërbimet tona dhe anasjelltas, hapjes dhe thjeshtësimit të qasjes në tregjet e punës që do ta rritnin ndjeshëm dhe në masë të madhe kryegjënë e tatimeve, do të rritnin transparencën, do t’i zvogëlonin mundësitë e keqpërdorimit dhe do ta çonin drejt rritjes së lartshënuar.

4. Kur flasim për digjitalizimin është e patjetërsueshme t’i përmendim qytetet inteligjente. Shkupi si qytet është në filim dhe po përpiqet të vendosë disa zgjidhje smartcity. Se si do të ndihmonin në të ardhmen këto zgjidhje për t’u ballafaquar me problemet karakteristike për qytetet e mëdha si ndotja, komunikacioni, konsumi i madh i energjisë elektrike etj...

Më shumë se 50% e popullsisë në botë jeton në qytete. Ata janë shtylla e rritjes ekonomike dhe prosperitetit. Duke lidhur infrastrukturën fizike dhe duke nxjerrë potencialin e plotë të teknologjive digjitale, ne po ndihmojmë për t'i bërë qytetet më inteligjente, më konkurruese dhe më të qëndrueshme. Kështu, qytetet mund t'u ofrojnë banorëve një cilësi më të lartë të jetesës dhe të kontribuojnë për një botë më të mirë dhe më të qëndrueshme.

MakedonskiTelekom si pjesë e grupacionitDojçeTelekom është në pozitën më të mirë për t’i shfrytëzuar përvojat pozitive prej dhjetëra projekte të tilla të suksesshme në Evropë dhe botë.

Më konkretisht, disa nga projektet më të rëndësishme të SmartCityprojekte të cilat realisht mund të zbatohen nga Telekomi janë shërbime të tilla si: ndriçimi inteligjent, parkimi inteligjent, matja inteligjente e ujit, matja inteligjente e cilësisë së ajrit, mbledhja inteligjente e mbeturinave etj. Të gjithë këtodo të mundësojnë të maksimizohen përfitimet ekonomike, qytetare dhe mjedisore, të paketuara dhe të dorëzuara në mënyrë të hapur dhe transparente.

Oferta përfshin jo vetëm shërbime të zhvilluara nga Telekomi, por edhe shërbime të zhvilluara me mbështetjen e partnerëve, si dhe shërbime që qyteti i ka zhvilluar dhe zbatuar tashmë. Zgjidhjet mund të vendosen në platformën e avancuarcloud të Telekomit, e cila, së bashku me platformat e tjera, mund të ndiqen lehtësisht nga zhvilluesit e aplikacioneve dhe shërbimet e tjera që do të përmirësojnë më tej ekonominë, punësimin, kursimet dhe përmirësimin e kushteve të jetesës së të gjithëve.

Të gjitha këto që u thanë më sipër e pozicioninTelekomin jo vetëm si kryesues në digjitalizimin e shoqërisë, por edhe si krijues i vlerave të rëndësishme dhe të qëndrueshme për të gjithë qytetarët.

Intervistë

{{Title}}